Anadolu’da Osmanlı devleti,İran’da Safevi devleti Türkmen geleneklerinin ağır bastığı ‘halk İslamı’na dayalı olarak kuruldu:Medrese ve şeriata değil, Sufi dervişlere, evliyalara, keramet sahibi ‘baba’ lara dayalı, coşkulu bir İslam…

Neden?

Fakat her iki ülkede de devlet kurumlaştıkça ‘halk İslamı’ndan ‘ulema İslamı’na geçildi.

Osmanlı’da Sünni şeriat ve Sünni devlet hukuku, İran’da Şii şeriat ve Şii ulema hukuku egemen oldu…

Neden?

‘Heterodoks’ Türkmenler iki tarafta da kurdukları devletten dışlandılar. Ve Sünni Osmanlı şeriatından laik cumhuriyet, Şii İran şeriatından teokratik cumhuriyet çıktı…

Neden?

Taha Akyol, bu soruların cevabını sosyolojik açıdan araştırıyor.

Mezhepçi çatışmalar, İslam tarihinde Müslüman toplulukları en çok meşgul eden konulardan biri olmuştur. Birçok Müslüman coğrafyada halen yaşanan bu tür çatışmaların tek sebebinin mezhepçi refleksler olmadığı bilinmekle birlikte mezhep ayrışması güçlü bir çatışma dinamiği olarak görülmektedir.

Bu tür bir algının oluşmasındaki temel sebeplerden biri, geleneksel tarihçilikte daha çok savaş ve çatışmaya dayalı olayların öne çıkarılması, uzlaşma ve ittifak çabalarına pek fazla dikkat çekilmemesidir

Osmanlı Devleti ile Safevi Devleti ve Safeviler sonrası diğer İran devletleri arasındaki ilişkilerle sınırlı tutulan eser,“Şiilik Sünnilik açısından Osmanlı-İran ilişkileri”, “Safevi sonrası dönem ve Nadir Şah’ın Şii, Sünni ittifak çabaları”, “İslam dünyasında Modernleşme ve Şii, Sünni ilişkileri üzerindeki etkisi” ve “Osmanlı Devletinin İslam birliği politikası ve Şiiler” başlıklı dört ana bölümden oluşmaktadır.

“Türkiye’nin asla bir İran olmayacağını” ilmi ve tarihi verilerle ortaya koyuyor.

Kitaptaki önemli tespitlerden bazıları şunlar; Hanefiliğin İslam’ın tabiri caizse en demokrat mezhebi olduğu; Çaldıran’ın Türk tarihinin belki de en önemli savaşı olduğu zira savaşı kaybetseydik bugün İranlı olabileceğimizi; Türkmenlerin merkez-kenar teorisi; tarih incelenirken özellikle sosyolojik faktörlerin göz önünde tutulması gerektiğinin Celali, İsyanları misaliyle verilmesi gibi…

Tarihe bakış açımızı genişleten fevkalade kıymeti haiz bir eser…