Millî Mücadele sırasında Orta Anadolu’da bir köy. Tanzimat aydınının sosyo-psikolojik özelliklerinin uzantılarını taşıyan Ahmet Celal. Kendini kurtarıcı olarak gören, halkı eğitmeyi (ya da adam etmeyi) görev edinmiş, kafasında yarattığı gerçekle yaşanan gerçeğin çatışması sonucu “yaban”laşan tipik aydın.
Yirminci yüzyılın ilk yarısında büyük bir üretkenlikle dergilere yazdığı şiir, öykü, makale ve eleştri türü yazılarla Türk edebiyatı sahnesine adımını atan Yakup Kadri Karaosmanoğlu, romanları, hikayeleri, denemeleri, oyunları ve anılarıyla, en önemli edebiyatçılarımız arasında yer alır.
Yaban Üzerine
Yaban gerek Yakup Kadri’nin romanları içinde, gerekse Türk Edebiyatı tarihi açısından ayrı bir önem taşır.
Yayımlandığı yıldan bu yana da en çok tartışılan, yazarını ölmezleştiren romanların başında gelir.
Bu, hem Türkiye tarihinin belli bir dönemine tanıklık etmesinden, hem de bir tez romanı olmasındandır.
Nitekim, ne zaman halk-aydın kopukluğundan söz edilse akla hemen Yaban gelecektir.1932’de yayımlandığında, Nabizade Nazım’ın Karabibik’i (1890) ileEbubekir Hazım Tepeyran’ın Küçük Paşa’sından (1910) sonra köylü ve köylüyü konu alan, dönemin gerçekçilik anlayışına uygun üçüncü romandır.Ama ilk ikisinden farklı olarak konuyu tarihsel ve toplumsal bir sorun biçiminde gündeme getirir.
Başından beri Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen,saygınlığını koruyan, romancılığını kanıtlamış bir yazarın ürünü olduğu içinövgüyle karşılanır. Getirdiği eleştirideki doğruluk vurgulanır. Ama çok geçmeden Türk köylüsünü yanlış tanıttığı,gerçekleri çarpıttığı öne sürülecektir. Bu yargı aradan on yıl geçtikten sonra geçersizleşir.
Yaban1942’de açılan CHP Roman Mükafatı’nda, yayımlandıktan on yıl sonra Sinekli Bakkal’ın ardından ikinci gelir.Yaban’ın, Yakup Kadri’nin romancılığında köye, köylüye yönelik tek eseri olduğu söylenir.
Konusu açısından düşünüldüğünde belki doğrudur bu yargı.Ama Yaban’ı sanatçının romanlarının oluşturduğu bütünden ayrı düşünmek zordur.